Ваенная навука ў Рэспубліцы Беларусь

Ваенная навука - сістэма ведаў аб характары вайны, заканамернасцях і прынцыпах узброенай барацьбы, будаўніцтва і падрыхтоўкі ўзброеных сіл і краіны да адбіцця агрэсіі, спосабах вядзення ваенных дзеянняў у абарону дзяржавы, яе насельніцтва, тэрыторыі і суверэнітэту, а таксама аб шляхах прадухілення вайны і забеспячэння бяспекі .

Аб'ектам ваеннай навукі з'яўляецца вайна, узброены канфлікт.

Прадметам ваеннай навукі з'яўляецца ўзброеная барацьба.

Структурна ваенная навука ўключае наступныя складовыя часткі:
- агульныя асновы (агульную тэорыю ваеннай навукі);
- тэорыю ваеннага мастацтва (стратэгію, аператыўнае мастацтва, тактыку):
- тэорыю будаўніцтва ўзброеных сіл;
- тэорыю воінскага навучання і выхавання;
- тэорыю ўзбраення і ваеннай тэхнікі;
- тэорыю кіравання ўзброенымі сіламі;
- тэорыю відаў і тылу ўзброеных сіл;
- ваенную эканоміку;
- ваенную гісторыю.

Змест складовых частак ваеннай навукі

Вылучэнне ў сістэме ваеннай навукі самастойнага раздзелу агульнай тэорыі абумоўлена наяўнасцю адзіных метадалагічных, асноватворных установак для ўсіх яе складовых частак. Агульная тэорыя даследуе аб'ект, прадмет, структуру і метады ваеннай навукі, яе ролю і месца ў агульнай сістэме ваенна-тэарэтычных ведаў; выяўляе і спазнае катэгорыі, заканамернасці і прынцыпы ўзброенай барацьбы, будаўніцтва ўзброеных сіл ва ўзаемадзеянні з агульнымі ведамі пра вайну. На сучасным этапе ў даследаванні агульных асноў асаблівае значэнне мае Пошук больш эфектыўных метадаў і форм рашэння задач ваеннай навукі.

У задачу і змест агульнай тэорыі як метадычнай асновы для ўсіх складовых частак ваеннай навукі ўваходзіць:

- вызначэнне аб'екта, прадмета, структуры і метадаў ваеннай навукі, яе задач, ролі і месца ў агульнай сістэме ваенна-тэарэтычных ведаў;
- даследаванне катэгорый, заканамернасцяў і прынцыпаў узброенай барацьбы;
- уразуменне і канкрэтызацыя ўзаемасувязі ваеннай навукі з іншымі навукамі і ваеннай дактрынай.

Тэорыя ваеннага мастацтва ўяўляе сабой галоўную складовую частку ваеннай навукі, яе ядро ​​і ўключае ў сябе:
- тэорыю стратэгіі;
- тэорыю тактыкі.

Тэорыя стратэгіі ўяўляе сабой сістэму навуковых ведаў аб характары сучасных войнаў і ваенна-тэхнічных шляхах іх прадухілення, заканамернасцях, прынцыпах, формах і спосабах вядзення ваенных дзеянняў стратэгічнага маштабу, аб падрыхтоўцы краіны і ўзброеных сіл да адбіцця агрэсіі.

Тэорыя аператыўнага майстэрства – сістэма ведаў аб агульнавайсковых сумесных і самастойных аперацыях, баявых дзеяннях аб’яднанняў розных відаў узброеных сіл. Яна даследуе і спазнае характар і заканамернасці развіцця гэтых аперацый і баявых дзеянняў, распрацоўвае прынцыпы, формы і спосабы іх падрыхтоўкі і вядзення ў розных умовах.

Тэорыя тактыкі ўяўляе сабой сістэму ведаў аб падрыхтоўцы і вядзенні бою падраздзяленнямі, часцямі і злучэннямі розных відаў узброеных сіл, родаў войскаў, сіл, спецыяльных войскаў.

Тэорыя будаўніцтва ўзброеных сіл – гэта сістэма ведаў аб заканамернасцях і прынцыпах стварэння, развіцця і падрыхтоўкі ўзброеных сіл, падтрымання іх у складзе і гатоўнасці, якія забяспечваюць надзейную абарону дзяржавы.

Тэорыя воінскага навучання і выхавання – гэта сістэма ведаў аб заканамернасцях і прынцыпах, формах і метадах арганізацыі і вядзення вучэбна-выхаваўчага працэсу ў ваеннай галіне, фарміраванне ў воінаў ведаў, навыкаў, уменняў, якасцяў, неабходных для выканання баявых задач.

Тэорыя ўзбраення і ваеннай тэхнікі – гэта тэорыя, якая вывучае і даследуе комплекс спецыфічных ваенных пытанняў, звязаных з працэсам узбраення арміі. Прадмет тэорыі складаюць пазнанні заканамернасцяў і прынцыпаў развіцця сістэм УВТ, распрацоўка навукова-абгрунтаваных высноў і рэкамендацый для правядзення адзінай ваенна-тэхнічнай палітыкі ва ўзброеных сілах, зыходзячы з характару ўзброенай барацьбы і патрабаванняў ваеннага майстэрства.

Тэорыя кіравання ўзброенымі сіламі ўяўляе сабой сістэму навуковых ведаў аб сутнасці, заканамернасцях, прынцыпах, формах і спосабах кіравання войскамі, сіламі ў вайне, аперацыях, баявых дзеяннях, а таксама іх жыццядзейнасці ў мірны час.

Тэорыя відаў і тылу ўзброеных сіл аб’ядноўвае пытанні ваеннага майстэрства, прымянення ў вайне Сухапутных войскаў, Войскаў ВПС і СПА.

Ваенная эканоміка – састаўная частка агульнай эканомікі дзяржавы, якая забяспечвае яго ваенныя патрэбы. Ваенная эканоміка як практычная дзейнасць у ваеннай сферы народнай гаспадаркі мае сваю тэорыю, сістэму навуковых ведаў, даследуе ў комплексе сукупнасць ваенна-эканамічных праблем, якія адносяцца да падрыхтоўкі і вядзення ўзброенай барацьбы і вайны ў цэлым.

Ваенная гісторыя – вобласць навуковых ведаў аб вайне і ўзброеных сілах мінулага, развіцці сродкаў, форм і спосабаў вядзення ваенных дзеянняў у залежнасці ад змены матэрыяльна-тэхнічных, сацыяльна-эканамічных і палітычных умоў жыцця грамадства, ад вопыту яго ваеннай дзейнасці ў цэлым.

Арганізацыя навуковай дзейнасці ва Узброеных Сілах

Навуковая дзейнасць ва Узброеных Сілах уяўляе сабой творчую і арганізатарскую работу, накіраваную на рашэнне праблем развіцця ваеннай тэорыі і практыкі, узбраення і ваеннай тэхнікі ў інтарэсах умацавання абараназдольнасці краіны.

Зместам навуковай работы ва Узброеных Сілах з’яўляецца:

1. правядзенне фундаментальных і прыкладных даследаванняў па праблемах ваеннай навукі; Фундаментальныя праблемы характарызуюцца глыбокімі даследаваннямі, накіраванымі на пошук прынцыпова новых перспектыўных ідэй, якія могуць легчы ў аснову тэорыі ваеннага майстэрства, мець для яго развіцця асноватворнае значэнне. Даследаванне прыкладных праблем накіравана, як правіла, на выкарыстанне вынікаў даследавання фундаментальных праблем, а таксама на вырашэнне практычных пытанняў ваеннага майстэрства і будаўніцтва ўзброеных сіл.
2. укараненне вынікаў даследаванняў у практыку падрыхтоўкі і будаўніцтва Узброеных Сіл, у стварэнне і мадэрнізацыю УВТ;
3. распрацоўка тэарэтычных работ, статутных і нарматыўных дакументаў, іх праверка на мерапрыемствах аператыўнай, мабілізацыйнай і баявой падрыхтоўкі;
4. навукова-арганізацыйная дзейнасць;
5. падрыхтоўка навуковых і навукова-педагагічных кадраў. Напрамкі даследаванняў вызначаюцца ў адпаведнасці з характарам задач Узброеных Сіл, ваеннай палітыкай і ваеннай дактрынай дзяржавы.

Асноўныя навуковыя напрамкі:

1. Забеспячэнне ваеннай бяспекі дзяржавы.
2. Будаўніцтва і развіццё Узброеных Сіл.
3. Спосабы і формы падрыхтоўкі, прымянення і ўсебаковага забеспячэння Узброеных Сіл.
4. Арганізацыя распрацоўкі і мадэрнізацыі УВТ.
Навуковая дзейнасць ва Узброеных Сілах ажыццяўляецца ў пэўных формах. Яны грунтуюцца на агульнанавуковых прынцыпах і разам з тым маюць спецыфічныя рысы, якія звязаны з ваеннай дзейнасцю.

Да асноўных формаў навуковай дзейнасці ва Узброеных Сілах адносіцца:

·      выкананне навукова-даследчых работ;

·      правядзенне даследаванняў на вучэннях і падчас іншых мерапрыемстваў аператыўнай, мабілізацыйнай і баявой падрыхтоўкі, а таксама ў паўсядзённай дзейнасці войскаў;

·      распрацоўка навуковых прац, статутных і нарматыўных дакументаў;

·      правядзенне навуковых канферэнцый, нарад, семінараў.

Мэтавае прызначэнне асноўных формаў навуковай работы складаецца ў наступным.

Навукова-даследчыя работы праводзяцца ў мэтах падрыхтоўкі навукова-абгрунтаваных высноваў па практычным вырашэнні праблем будаўніцтва і прымянення Узброеных Сіл, стварэння і развіцця УВТ.

Даследаванні на вучэннях праводзяцца ў мэтах глыбокай і ўсебаковай прапрацоўкі і праверкі новых і найбольш важных пытанняў ваеннай тэорыі і практыкі.

Навуковыя працы распрацоўваюцца ў мэтах стварэння базы для выканання прыкладных навуковых даследаванняў, распрацоўкі статутных і нарматыўных дакументаў.

Статутныя і нарматыўныя дакументы распрацоўваюцца ў мэтах замацавання асноўных палажэнняў, якія вызначаюць і рэгламентуюць баявую і службовую дзейнасць войскаў, а таксама баявое прымяненне і эксплуатацыю УВТ.

Навуковыя канферэнцыі арганізуюцца ў мэтах калектыўнага абмеркавання, творчага вырашэння актуальных пытанняў ваеннай тэорыі і практыкі.

Кіраўніцтва і планаванне навуковай дзейнасці

Кіраўніцтва навуковай дзейнасцю, а таксама ўдзел у ёй з’яўляецца прамым службовым абавязкам камандуючых, камандзіраў і начальнікаў.

Агульнае кіраўніцтва навуковай дзейнасцю ва Узброеных Сілах Рэспублікі Беларусь ажыццяўляе Міністр абароны Рэспублікі Беларусь.

Адным з найважнейшых этапаў навуковай дзейнасці з’яўляецца яе планаванне. Ва Узброеных Сілах прынята перспектыўнае і гадавое планаванне. Яно заключаецца ў вызначэнні мэтаў навуковай дзейнасці і асноўных яе напрамкаў, канкрэтных задач і выканаўцаў, тэрмінаў, парадку і спосабаў выканання даследаванняў, а таксама шляхоў рэалізацыі дасягнутых вынікаў.

Спланаваная навуковая дзейнасць павінна быць адпаведным чынам арганізавана, а пры яе арганізацыі і ў ходзе вядзення неабходна ажыццяўляць адпаведную каардынацыю. Практыкай выпрацаваны пэўны парадак работы. Асноўныя яго моманты ўстаноўлены Палажэннем аб навуковай дзейнасці ва Узброеных Сілах.

Ажыццяўленне навуковай дзейнасці ва Узброеных Сілах ахоплівае вялікае кола пытанняў, звязаных з непасрэдным ажыццяўленнем навуковых мерапрыемстваў (выкананне НДР, распрацоўка навуковых прац, правядзенне навуковых канферэнцый і даследаванняў на вучэннях і інш.). Пры гэтым аснову вядзення складае сам працэс ваенна-навуковага даследавання той ці іншай праблемы да атрымання неабходных вынікаў і іх адпаведнага афармлення.

Характар навуковага даследавання, яго задача і методыка вызначаецца перш за ўсё прадметам дадзенай навукі і яе аб’ектам даследавання. У ваеннай навуцы, як паказвалася вышэй, аб’ектам даследавання з’яўляецца вайна, а прадметам – узброеная барацьба, г.зн. непасрэднае вядзенне вайны ўласна ваеннымі сродкамі і спосабамі. Таму задачай ваенна-навуковага даследавання з’яўляецца пазнанне менавіта гэтага спецыфічнага і галоўнага боку вайны ва ўзаемасувязі з палітычнымі, эканамічнымі, геаграфічнымі, нацыянальнымі і іншымі фактарамі, якія аказваюць уплыў на ўзброеную барацьбу.

Пры правядзенні даследаванняў адшукваюцца такія спосабы і формы ваенных дзеянняў, вызначаюцца сілы і сродкі для іх вядзення, якія ў сукупнасці павінны забяспечыць выкананне пастаўленых задач з мінімальнай затратай намаганняў.

У задачы ваенна-навуковага даследавання пры гэтым уваходзяць пытанні будаўніцтва Узброеных Сіл, іх фарміравання, арганізацыі, тэхнічнага абсталявання, кіравання імі, навучання і выхавання асабовага складу, падрыхтоўкі камандавання, штабоў, г.зн. уся дзейнасць Узброеных Сіл, накіраваная на забеспячэнне баявой гатоўнасці і здольнасці паспяхова весці баявыя дзеянні. У цэлым жа ваенна-навуковыя даследаванні праводзяцца з мэтай забеспячэння навуковага вырашэння праблем, якія ўзнікаюць па ўсіх асноўных напрамках развіцця Узброеных Сіл і сучаснай ваеннай тэорыі.